تجزیه و تحلیل مفهوم شرق و جایگاه آن در سیاست خارجی دولت نهم در ایران

یکی از تحولاتی که در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب به وقوع پیوسته است، طرح سیاست نگاه به شرق در دولت نهم می باشد. سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی ایران از جمله سیاست های راهبردی است که با هدف توازن بخشیدن به مراودات سیاسی و اقتصادی با کشورهای غربی از یک سو، و کشورهای آسیایی به ویژه، شرق و جنوب شرقی آسیا با توجه به امکانات بالقوه ی آن ها صورت می گیرد. در پژوهش، انجام جهت گیری های سیاست خارجی ایران از زمان پهلوی تا زمان ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد مورد بررسی قرار گرفته شده است. جهت گیری سیاست خارجی ایران در زمان پهلوی بر اساس سیاست «نگاه به غرب» بود در این دوره ارتباط با کشورهای اروپایی و ایالات متحده نتایج بسیار بدی را به همراه داشت تا این که با پیروزی انقلاب اسلامی برای رهایی از قدرت های بزرگ سیاست «نه شرقی، غربی» در سیاست خارجی ایران اتخاذ شد. اگرچه این سیاست تا به اکنون جزء اصول سیاست خارجی ایران می باشد اما با وقوع جنگ تحمیلی روند دیگری در سیاست خارجی ایران دنبال شد چرا که خرابی های ناشی از جنگ و اقتصاد ضعیف ایران در زمان آقای هاشمی توجه ایران را به برقراری ارتباط با کشورهای منطقه و ایجاد یک اتحاد استراتژیک یا کشورهای شرق جلب نمود. این به معنای ایجاد سیاست تنش زدایی بود که در زمان آقای خاتمی نیز دنبال شد. در این زمان سیاست خارجی ایران بر اساس سیاست «نگاه به غرب» با هدف تعامل و گفتگو با کشورها دنبال می شد. اما در زمان آقای احمدی نژاد سیاست خارجی ایران به سمت سیاست «نگاه به شرق» و ایجاد رابطه با کشورهای شرقی جهت یافت. سیاست نگاه به شرق در زمان احمدی نژاد با توجه به مساله هسته ای ایران و تهدیدهایی که از سوی غرب بر ایران وارد شد، موضوعیت بیشتری یافت. اما این که منظور از سیاست نگاه به شرق چیست؟ چه عواملی باعث شد که دولت نهم سیاست نگاه به شرق را به عنوان یک جهت گیری در سیاست خارجی ایران مطرح نماید؟ آیا سیاست نگاه به شرق باید به عنوان یک استراتژی اتخاذ شود یا تاکتیک؟ سوالاتی است که با اهداف زیر در این پایان نامه دنبال می شود: - تبیین علل اتخاذ سیاست نگاه به شرق در جهت گیری سیاست خارجی دولت نهم. - تبیین فرصت ها و چالش های ناشی از اتخاذ سیاست نگاه به شرق برای جمهری اسلامی ایران. مطالعات موجود نشان می دهد که سیاست نگاه به شرق از سیاست های تاکتیکی دولت نهم می باشد که هدف آن متنوع ساختن گزینه های سیاسی و روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران می باشد. دولت نهم قائل به محدود شدن روابط خارجی با چند دولت قدرتمند از قبیل کشورهای اروپایی نیست و سعی در استفاده از تمام ظرفیت های موجود برای تعامل با سایر کشورها از قبیل دولت های منطقه ای آمریکای لاتین، روسیه و چین است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است.